Şap Hastalığı

Şap hastalığı halk arasında tabak, dabak diye adlandırılan çok bulaşıcı, en çok sığır olmak üzere, koyun keçilerde de zaman zaman görülen çok bulaşıcı, ağız ve tırnaklarda yara oluşturarak köpüklü salya akmasına görülür ve açık kırmızı renkli ülserler meydana gelir. Yüksek ateş, titreme, donuk ve cansız bakışlar, salyalı ve şapırtılı ağız, damak, dil, diş eti ve dudaklarda hassasiyet, başlangıçta içi sıvı dolu kesecikler daha sonra ülserli yaralar, hassas ve ızdıraplı ayaklar, ağır vakalarda tırnak düşmesi, süt veriminde azalma, buzağılarda ölüm en önemli belirtileridir. Koyunlarda ise Durgunluk, halsizlik, aniden oluşan topallık, sürüden ayrı yatma isteği ve kuzularda ölüm görülür. Ağızdaki ve ayaktaki yaralardan dolayı, beslenme bozukluğu oluşturan, buzağı ve genç hayvanlarda ölüme sebep olan, süt ile küçük çocuklara da geçebilen tehlikeli bir hastalıktır.
Hastalık, hasta hayvanların salyalarından direk temas ile, salya ile kirlenmiş alet malzeme, elbise ayakkabılar, araba lastikleri, rüzgar, akarsular, kedi köpek vb hayvanlar, bakıcılar, cambaz-veteriner vb yabancı kişiler ile bulaştığı gibi, hava yolu ile de bulaşabilir. Mikrobu alan  hayvan da on gün içinde belirtiler ortaya çıkmaya başlar ve birkaç gün içinde ahırdaki bütün hayvanlara bulaşır.
Hastalık et veriminde % 30-50, süt veriminde % 30-100, yapağı veriminde % 15-45 arasında verim kaybına yol açar. Buzağılarda kalp kasında iltihap oluşturup ölümlerine yol açar. Rüzgar, akarsular, kuşlar, yabani hayvanlar vb birçok yolla bulaşabilir. Şap etmeni olan virüse ilaç tesir etmediği için ilaçla tedavisi mümkün değildir. Ağız, tırnak ve memelerdeki yaraların iyileşmesi için antiseptikli solüsyonlar kullanılır. Bunun için veteriner hekime danışmak gerekir.
Hastalıktan  korunmak için; sığırlara 6 ayda bir, koyunlarda yılda bir aşı yapmanın dışında,  hastalığın köyde yayılmasını önlemek ve hastalığın ahırdan ahıra ve başka hayvanlardan kendi hayvanımıza bulaşmasının önlenmesi gerekir. Hastalığa yakalanan hayvanların ortalama % 2-5’i ölür. Hastalık genellikle 10 km mesafeye yayılır.
Şap Virüsü: Solunan havada 5 gün, Salyada 14 gün, Burun akıntısında 7, Gözyaşında 3 gün, Sütte 9 gün, İdrarda 7 gün, Dışkıda 15 gün, Yapağıda 14 gün, Sığır derisi ve kıllarda 28-42 gün, Sineklerde 70 gün, ayakkabılarda 77-98 gün, Saman-ot v.s. 105 gün, Kuru hayvan gübresinde 14 gün, Sıvı hayvan dışkısı (kışın) 180 gün, Toprak yüzeyi (sonbaharda) 28 gün, Toprak yüzeyi (yazın) 3 gün  maksimum sürede bulunur. (belirtilen gün süresince yaşar ve etrafa bulaşabilir)
Şap ve tüm diğer hastalıklardan korunmak için genel bir kaide olarak; ahırların iç ve dış duvarları sıvalı olmalı, içeride örümcek ağı, toz vb pislikler bulunmamalı, en az yılda iki kez ilkbahar ve sonbaharda tüm duvar, tavan, taban vb yüzeyler kireçlenmelidir. Duvar, tavan, taban vb yerlerde bulunan delik, çatlak, yarık, sıva döküğü vb yerler mikrop ve bakterilerin üremesi için uygun ortam sağladıklarından sıva, alçı vb ile kapatılmalı ve üzerleri kireçlenmeli ve ahır havalandırılmalıdır. Havalandırma pencerelerle veya soba borusu, 100’lük plastik borularla baca yapılarak sağlanabilir.
            Hastalığın Çevreye Yayılmasını Önlemek İçin Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar:
*  Hastalık çıkan ahırdaki hayvanlar ahırdan dışarı çıkarılmaz, açıkta ise kapalı bir yere konur.
* Yem ve suları ahırda ayağında verilir, hayvanlar dışarı sulamaya çıkarılmaz.
* Hasta hayvanlar için kullanılan malzemeler, yem saman ve zemindeki altlık ve dışkılar dışarı çıkarılmaz. Açık alanlara bırakılmaz, yakılıp toprağa gömülür.
* Hasta hayvanlar için kullanılan ayakkabı ve elbiseler veya tulumlar ahırın girişine konur ve bu ayakkabı, elbiseler, tulumlar ahırdan dışarı çıkarılmaz , dışarıda giyilen elbise ile ahıra girilmez.
* Ahır girişine sıvı sabun konulur ve ahıra girerken ve çıkarken eller sabun ile yıkanır.
* Ahıra saç kılı vb düşmesini önlemek için başa şapka, bone, eşarp vb takılır.
* Ahırının girişine; içinde sönmemiş kireç olan 5-10 cm yüksekliğinde,  1,5 m boy 1 m eninde kasa veya plastik kap konarak ahıra giriş ve çıkışlarda ayakkabılar kirece batırılarak dezenfekte edilir. (Kasanın etrafı zemine göre hayvanların ayaklarına takılmaması için toprak ile doldurulabilir)
* Hasta hayvanların ağız tırnak ve memeleri en ucuz mikrop öldürücüsü olan içinde çamaşır sodasının  eritildiği (1 litreye suya 4 kaşık çamaşır sodası) su ile ve bir sünger yardımıyla günde iki kez yıkanır.
* Hastalığa şiddetli yakalanan hayvanlara antibiyotik ve vitamin takviyesi yapılır.
* Hasta hayvanlara yumuşak kepek ve kuru veya var ise yeşil ot verilir. İyi beslenir.
* Cambaz ,Veteriner ve yabancı kişileri zorunlu değil ise ahıra girmelerine izin verilmez, zorunlu hallerde ise ahıra girişte dezenfeksiyon kurallarına uymaları sağlanır.
* Eğer ekonomik imkanlar geniş ise ahır girişine konulan dezenfeksiyon teknesine kirece ilave olarak Sodyum karbonat, bakır sülfat, sitrik asit vb. dezenfektan maddeler ilave edilir.

Konu ile ilgili web siteleri :

http://www.kkgm.gov.tr/Mevzuat/3285/Sap_hastaligi_mucadele_talimati.htm

http://www.tr.net/saglik/beslenme_sagligi_sap.shtml