Sığırlar için meraların giderek azalması ve enstansif sığır yetiştiriciliğinin önem kazanması sonucu ahır yapım tekniği özellikle zemin özellikleri meme ve tırnak sağlığı açısından önem kazanmıştır. Bu nedenle zemin özellikleri gerek hayvan sağlığı gerekse verimlerini etkileyen bir faktör durumuna gelmiştir. Ahır zemini nisbeten yüksek olmalı, bataklık ve su basma olanağı olan ırmak kenarlarında olmamalıdır. Zemin kuru olmalı, yağmur yağdığında yer altı suları yükselmemelidir. Bölgemizde güneye bakan ahır tipleri, hem kuzey rüzgarlarının önlenmesi hem de güneyden alınan güneşle ıslak zeminin kuruması bakımından daha uygundur.

Günümüzde serbest dolaşım ahır zeminleri iki parça halinde yapılmaktadır. Birincisi sığırların yem yedikleri, sağıldıkları ve yataklıklarının bulunduğu kapalı alanın altındaki sert zemin, diğeri ise üstü açık olarak yapılan çevrili alanın zeminini oluşturan yumuşak zemindir. Sert zemin tuğla, tahta, döşeme taşı kullanılmasına rağmen, gübre temizleme kolaylığı bakımından daha çok beton kullanılmaktadır.Tuğla, tahta zemin idrarın hemen drenajı ve hayvanların yattıklarında sıcak olması bakımından avantajlı ancak, ahır parazitlerinin yuvalanması ve temizliğinin zor olmasından dolayı da dezavantajlıdır. Beton zemin kilit sisteminden arkaya doğru hafif meyilli olmalı hayvanların kaymalarını önleyici tırtıklar bulunmalıdır. Sert zeminin tabanındaki zamanla meydana gelebilecek oyuklar, kazınmalar tırnak çatlamalarına neden olan kazaların olmaması için hemen tamir edilmelidir. Toprak zeminle birleştiği yerde sert zeminde küçük bir olukla idrar akıntısı ahırın yan tarafına akıtılmalıdır. Böylece toprak zeminde idrarın neden olduğu kokuşma ve fermantasyonun önüne geçilmiş olur. İdrar oluğun üzerine mazgallarla örtülmesi kayma ve yaralanmaların önüne geçtiği düşünülebilir, ancak oluğun gübre ile çabuk tıkanması ve temizliği zor olması bakımından pratik değildir. Beton alan toprak alandan ancak 5-10cm yüksek olmalı, bunun derin olması geçişlerde ayak yaralanmalarına neden olduğu gibi, eşit olmasıyla da toprakların sert zemine taşınmasına ve alanın kirlenmesine neden olur.

Özel yataklık bulunmayan ahırlarda zeminin kuru olması ve kaymaları önlemek için temiz sap ve talaşlar altlık olarak kullanılır. Silaj atıkları ve çalılar altlık olarak kullanılmamalıdır. Hayvanlar buralarda yatarken istirahatlerinin yanında betonun soğuk etkisinden korunurlar. Kirlenen altlıklar hemen değiştirilmeli mikropların barınağı durumundan kurtarılmalıdır. Özel yataklıklarda zemin toprak ise eksikliğinde hemen ilave edilmeli içinde çakıl, taş bulunmamalıdır. Eşikler fazla yüksek olmamalı, giriş çıkışlara ve yatma kakmalarda yaralanmaların önüne geçilmelidir. En uygun alanı kauçuktan yapılmış özel altlıklardır. Çevrili alanın zeminini oluşturan toprak alanda sığırlar daha çok oyalanmaktadır. Bu nedenle zeminin özellikleri önemlidir. Burası da hafif meyilli olmalı, toprak seviyesinden 35-40cm yüksek olmalıdır. Mümkünse daha yüksek yaparak en altta büyük taşlar üstüne küçük taş ve çakıl en üstte mil dökerek yağmurun drenajı sağlanmalıdır.

Kapalı alanın çatı suları, beton zeminin idrar akıntısı oluklarla yanlara akıtılmalıdır. Bozuk otomatik sulukların bölgede neden olduğu çamurlu alanın önüne geçilmeli, otomatikler tamir edilerek taşan suyun dışarı akması sağlanmalıdır. Zeminin drenajını engelleyen ve kokuşmaya neden olan gübre sık sık temizlenmelidir. Islak ve kokuşmuş zemin hastalık mikropları için iyi bir üreme ortamıdır. Şarbon basilleri böyle bir zeminde çoğalır ve spor meydana getirirler. Tüberküloz, sığır Vebası, abortus bang, şap ve bir çok hastalık etkenleri böyle zeminde canlı kalır. Zeminde taş, çakıl bulunması tırnak kırılmalarına, çatlamalarına neden olur, ortamdaki mikropların buralardan girerek ayak hastalıklarını ileri durumlarda hayvanın hastalanmasına neden olur. Pis ve kokuşmuş zeminlerde yatan hayvanların meme iltihabına daha sık rastlandığı görülmüştür. Sık değiştirilmeyen altlıklarda, temizlenmeyen gübre ortamında sinek yumurtaları, kene, bit, parazit yumurtaları ve larvaları daha çabuk ürerler.Sığırların verimini etkileyen bu parazitlerle mücadelenin başında ahır temizliği gelir.

Buzağı barınaklarında çok ince saman ve odun tozu yerine temiz iri sap ve saman altlık olarak kullanılmalıdır. Yeni doğan buzağılarda odun tozunun altlık olarak kullanılması, daha fazla göbek kordonu enfeksiyonuna yakalandıkları görülmüştür. İshal tedavisi gören buzağıların altlıkları daha sık değiştirilmelidir. Doğum odalarını altlıklar; doğum esnasında kaymaları önlemek için bol olmalı ve doğumdan sonra hemen değiştirilmelidir. Eğer bir sağım odası varsa giriş çıkışlardaki beton zeminde normalden daha tırnaklı olmalı, giriş ve çıkış eğimi aşırı olmamalıdır. 
Bölgemizde kış aylarında düzensiz yapılan ahırların zeminlerinde barınmak zorunda kalan sığırlarda tırnak ve meme hastalığı daha fazla görülmekte ve verimleri daha az olmaktadır.

1- Toprak zemin sık sık temizlenmeli, temizlik sonrası oluşan çukuru tekrar gübre ile dolmasını beklemeden kum ilave edilmeli ve meyil verilmelidir. 
2- Ahırın ilk inşası planlanarak yapılmalı. 
3- Sert zeminde altlık kullanılması alışkanlık haline getirilmelidir. 
4- Sağım, hayvanlar kilide alınarak yapılıyorsa, sağım öncesi sert zemin iyice temizlenmelidir. 
5- Sığırların normal ayak ve tırnak bakımları yapılmalı, uzayan ve çatlayan tırnak fazlalıkları kesilerek uzaklaştırılmalıdır. 
6- Ahır giriş ve çıkışında dezenfeksiyonu sağlayacak ilaçlama çukurları yapılmalıdır. 
7- Sert zemine zaman zaman sönmemiş kireç tozu serpiştirilmesi mikropların gelişimini engellemek için faydalıdır. 
8- Mastitisli sütler yere sağılmamalı ve ishalli sığırlar ayrı bölümlere alınarak zeminin bulaşması engellenmelidir. 

Sonuç olarak sığır yetiştiriciliğinde karlılığı etkileyen en büyük faktörlerden biri olan zemin özellikleri ve temizliği bazı önemli kurallara uyulduğunda sorunların çoğu kendiliğinden çözülecek ve daha fazla kazanacaksınız. 


Nusret MERCAN 
Sağlık İşl. Şb. Müd.