Hayvan  yetiştiriciliği  ve  ıslahında  sun’i  tohumlama  büyük  bir  önem  taşır.   Hayvanlardan  yavru  alınmaması  halinde  değil  bir  hayvan  ıslahı  ve  yetiştiriciliğinden  söz  etmek,  hayvanların  varlıklarını  sürdürebilmeleri düşünülemez.
Sun’i  Tohumlama ; Uygun  metod  ve  tekniklerle  erkekten  alınan  spermanın  dişi  dölerme  organlarına  verilmesidir.   Tarihte  bilimsel  anlamda  ilk  sun’i  tohumlamayı  bilgin  Veteriner  Hekim   E. I.  Ivanoff  Rus  çarlığına  ait  çiftliklerde  1912  yılında  sığır  ve  koyunlara  uygulamıştır.  İlk  sun’i  tohumlama  Kooperatifi  1936  da  220  üye  ve 1070  inekle  Danimarka’da  kuruldu.  Spermanın  dondurulabilmesi,  taşıma  kolaylığı,  sun’i  tohumlama  uygulama  pratikliği  sayesinde  bu  yöntem  bütün  ülkelerce  benimsenmiştir.

Ülkemizde de  halk  elindeki  yerli  ırk  sığırları  ıslah  etmek  ve  verimlerini  artırmak  amacıyla  1949  yılında  Bursa  bölgesinde  2  ve  Aydın  bölgesinde  2  olmak  üzere   açılan  4  sığır  sun’i  tohumlama  istasyonunda Montofon  ırkı  sperma  kullanılmış.   Daha  sonraları  diğer  ırk  spermalardan    kullanılarak  yaygınlaştırılmış,  1985  yıllarında  da  serbest  Veteriner  Hekimler  bu  hizmete  dahil  olmuşlardır.

Kalıtsal  verim  gücünü  arttırmak  için , kısa  bir  zamanda,  daha  az  emek  ve  masraf  harcayarak ,  ancak  Sun’i  tohumlama  metodunu  etkili  bir  biçimde  uygulamakla  mümkün  olur.

Sun’i  Tohumlamanın   Yararları ;

1)Kalıtsal  yapısı  üstün  erkek  damızlıktan ,  tabii  çiftleşmeye  göre daha  geniş  ölçüde  yaralanılır.  Örneğin,  tabii  tohumlamada  bir  boğa  yılda  60-100  inek  tohumlayabilirken ,  aynı boğanın  spermasıyla  yılda  6-10  Bin  inek  Sun’i  tohumlanabilir.
2)Donmuş  spermanın  taşınması,  çözülüp  uygulanması  pratiktir.  Bugün  pahalı  damızlık  alma  yerine,  onun  spermasını  ucuza  elde  edebiliriz.
3)Damızlık  boğayı almak,  beslemek,  aşım  sırasında  kontrolü  zordur.
4)Sun’i  tohumlama  dölerme  hastalıklarının  yayılmasını  önler.  Sürüdeki bir  dölerme  hastalığı  boğa  aracılığı  ile  diğer  ineklere  bulaşabilir.
5)Erkek  damızlıkların (Progeny  Testing )  gerçek  denenmesi  için  gerekli  dişi  yavru  sayısı  tabii çiftleşmeye  göre  çok  daha  kısa  sürede    elde  edilebilir.
6)Sun’i  tohumlamada  ineklerin  ne  zaman  kızgınlık  gösterdikleri  ve  ne  zaman  gebe  kaldıkları  kontrolü  ve  denetimi  kolay  olur.
7)Sun’i  tohumlama  sürüde  homojeniteyi   kısa  sürede  sağlar.

Tohumlamada  Pratik Bilgiler

Sun’i  tohumlama  için  veteriner  hekiminizi  çağırdığınızda,  mutlaka tohumlanacak  hayvanın  kızgınlığının  başlangıç  zamanını  ve niteliğini      ( Düve ,  İnek),  veya  dikkatinizi  çeken  diğer  özelliklerini  telefonda  bildiriniz.  Tohumlama  işlemi  hayvan  durağa  alınarak,  temiz  ( Aseptic)  ortamda yapılmalı daha  sonra tohumlanan  hayvan  atlamalar  sırasındaki  sakatlanmaları  önlemek  için  ayrı  bölmeyi  alınmalıdır. Kızgın  hayvanın  arkasından çara  akıntısı  renksiz,  şeffaf  ve  yapışkan  olmalıdır. Akıntıda  beyaz  lekelerin olması  veya akıntının  çay  renginde  olması  döl yatağının  hasta  olması  şüphesiyle  veteriner  hekime  bildirilmelidir.  Gene  hayvanların  kızgınlık  periyodu  haricinde  sık  sık  kızgınlık  göstermeleri  dölerme  organlarının muayenesini  gerektirir. Birçok  dölerme  hastalığında  erken  yavru  ölümleri  olduğundan   tohumlanan    hayvanlar  4-5  hafta  sonra  tekrar  kızgınlık  gösterebilirler veya  gebe  gibi  hiçbir  belirti  göstermezler.  

Tohumlanan  hayvanı 80-90  günlerde  gebelik  muayenesi  yapılmalıdır. Unutmayalım  ki; Sun’i  tohumlama  destekleme  priminden  yararlanabilmemiz  için  evrakların  tam  olması  gerekir.  Veteriner  hekiminden  alınacak  faturanın  yanında   aynı  tarihli  tohumlama belgesinde  hayvan  sahibinin  adı,  soyadı,  adresi,  tohumlanan  hayvanın  kulak  no’su,  adı,  ırkı   tohumlayan  boğanın  adı,  kulak  no’su,  tohumlama  tarihi,  tohumlamacının  Tarım  Bakanlığı  izin   no’su,  imzası  ve  tohumlama  payeti ( Çubuğu )  olması  gerekir.

Tohumlanan  hayvanın  soykütük  kartına  tohumlama  bilgilerini  yazmayı  unutmamalıyız.
Sun’i  tohumlamanın  başarısı  büyük  oranda  siz  yetiştiricilerin  sığırlarınıza  olan  ilgi,  alaka  ve  takibinize  bağlıdır.